Dagdosering cannabis Nederlandse patiënt al jaren stabiel

De gemiddelde dagelijkse consumptie van voorgeschreven medicinale cannabis voor Nederlandse patiënten is de afgelopen jaren opmerkelijk stabiel gebleven. De gemiddelde dagdosering is lichtjes gestegen van 0,64 naar 0,73 gram cannabis per dag. Dit kan worden geconcludeerd uit een recente studie, uitgevoerd door onderzoeker Bas de Hoop. Aan hem onder meer de vraag wat we met dit gegeven kunnen.

Waar komt alle data vandaan die u heeft gebruikt voor dit onderzoek?

De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) is een onafhankelijke organisatie die negentig procent van alle receptgegevens van Nederlandse apotheken verzamelt. Daar zitten dus ook de recepten voor medicinale cannabis bij. Apotheken gevestigd in verzorgingshuizen of ziekenhuizen zijn hier overigens niet bij betrokken.

Uit deze receptuurdata is allerlei informatie te halen, zoals de afgiftedatum, de hoeveelheid cannabis die is afgegeven en de soort arts die het heeft voorgeschreven, maar ook bijvoorbeeld de leeftijd en het geslacht van een patiënt. Op basis van deze ruwe data hebben we vervolgens berekeningen gemaakt die ons een benadering geven van zaken als de gemiddelde dagdosering van patiënten of de totale duur van het gebruik.

Is er sprake van een stijging van het aantal gebruikers in Nederland?

Jazeker. Er wordt een gigantische stijging in gebruikers waargenomen tussen de onderzoeksperiodes 2003-2010 en 2011-2016. In de eerste acht jaar identificeerden we 5.601 personen, terwijl we er in de zes jaar daarna 10.826 hebben geïdentificeerd. En dit gaat nog maar enkel over de cannabis flos die is voorgeschreven. In 2015 kwam via de Transvaal Apotheek in Den Haag ook cannabisolie beschikbaar als toedieningsvorm. In het jaar na de introductie van de cannabisolie identificeerden we in één jaar al 6.720 gebruikers.

Verder hebben we uitgerekend hoeveel dat relatief is in Nederland, afgezet tegen de Nederlandse bevolking. En deze cijfers zijn spectaculair. In 2003 gebruikten er per 100.000 inwoners 6,4 patiënten medicinale cannabis. In 2010 was dit gestegen tot 6,9, niet een gigantische stijging in gebruik. We zien echter dat in 2016 al 24,6 patiënten per 100.000 inwoners cannabis – als cannabis flos of als olie – gebruiken.

De introductie van cannabisolie eind 2015 heeft dus een grote invloed op de cijfers?

De beschikbaarheid heeft tot een enorme toename geleid. Alleen al in 2016 was het aantal patiënten dat olie op recept gebruikte al veel groter dan dat van cannabis flos. Helaas is het voorgeschreven gebruik van cannabisolie te recent geïntroduceerd om op betrouwbare wijze het gemiddelde dagelijkse gebruik of verdere interessante gegevens te bepalen. Wel laten onze gegevens zien dat patiënten die olie gebruikten gemiddeld wat ouder en vaker vrouwelijk waren, in vergelijking met patiënten die cannabis flos gebruiken.

Wat zeggen de cijfers verder over de leeftijdsopbouw en geslachtsverhouding van de gemiddelde patiënt?

De grootste groep patiënten is ouder dan veertig jaar. Van de flos-gebruikers is bijna 80 procent ouder dan veertig, bij de patiënten die cannabisolie voorgeschreven krijgen is dat 88 procent. Ongeveer even veel mannen als vrouwen gebruiken cannabis flos. Met betrekking tot olie zijn vrouwen enigszins in de meerderheid (60%). De belangrijkste leeftijdscategorie is tussen de 41 en 60 jaar (42,9%) oud, gevolgd door de categorie 61-80 jarigen (30,9%). Best oud dus. In deze studie

hebben we de huidige data vergeleken met eerder gepubliceerd materiaal en de leeftijdsverdeling van patiënten is tussen de twee onderzoeksperioden zo goed als gelijk gebleven. Wel was er een kleine verschuiving te zien in de geslachtsverhouding: het percentage vrouwelijke patiënten daalde van 57,1  tot 51,4 procent.

Voor wie zijn deze cijfers van belang?

Omdat er in Nederland al meer dan vijftien jaar data wordt verzameld over medicinaal cannabisgebruik kunnen we heel veel leren over het daadwerkelijke gebruik. Voor zover ik weet, wordt nergens in de wereld dit soort cijfers centraal bijgehouden. Ook niet in Canada dat als eerste land ter wereld een medicinaal cannabisprogramma is gestart. Kortom, deze cijfers zijn behoorlijk uniek en bieden met name als het gaat om de dagdosering van 0,7 gram een leidraad voor het gebruik van cannabis uit de apotheek. Natuurlijk is niet iedere patiënt gelijk en is het ontzettend belangrijk voor een arts om samen met de patiënt op zoek te gaan naar de juiste dosis, maar het biedt wel een kader waar een arts rekening mee kan houden. Overigens zijn er genoeg uitschieters naar boven te vinden, waardoor het niet zinnig is om op basis van deze cijfers een soort maximale dosis aan te geven.

Kunt u wel aangeven wat de maximale duur van het gebruik is?

Uit de cijfers blijkt dat naarmate hoe ouder iemand wordt, het aantal dagen dat iemand cannabis gebruikt afneemt. Een gemiddelde duur kan wel uitgerekend worden, maar is lastiger te interpreteren aangezien de gemiddelde duur van gebruik waarschijnlijk beïnvloed wordt door sterfgevallen in de hoogste leeftijdscategorie.

De dagdosering in Nederland ligt al meer dan tien jaar rond de 0,7 gram. Wat vertelt dit ons?

Dit laat duidelijk zien dat er in Nederland geen stijging in de consumptie van medicinale cannabis is waar te nemen. Waar veel beleidsmakers bang voor zijn bij de introductie van een medicijn als cannabis, is dat het gebruik zal leiden tot een verhoogde tolerantie en lichamelijke verslavingsverschijnselen bij patiënten, waardoor zij steeds meer nodig zullen hebben om hetzelfde effect te bereiken en een zekere afhankelijkheid opbouwen. Beleidsmakers kunnen op basis van deze cijfers gerustgesteld worden; we vinden over een tijdspanne van tien jaar geen enkele indicatie voor een verhoogd gebruik van cannabis als medicijn.

Kunt u ook iets zeggen over welke aandoeningen de producten van Bedrocan worden voorgeschreven?

Helaas kan ik deze vraag niet accuraat beantwoorden. De reden hiervoor is dat we hier niet de juiste informatie voor hebben. Er staat niet op het recept vermeld wat de ziekte of aandoening van de patiënt is, enkel wie het heeft voorgeschreven. Meer dan de helft van de voorschrijvers is bijvoorbeeld huisarts (59,2%), gevolgd door de specialist (27,1%). Daarnaast worden in de data wel specialismen genoemd, maar als er ‘chirurgie’, ‘cardiologie’ of ‘inwendige geneeskunde’ staat weet je alsnog te weinig om de aandoening te benoemen.